Tercemetu’l-‘Atâ’iyye: 19. Yüzyılda Suriye Arapçası Öğretimi

Tercemetu’l-ʿAtâʾiyye, Osmanlı sahasında konuşma Arapçasını öğretmek için iletişimsel bir yöntemle kaleme alınmış nadir eserlerden biridir. 1821 yılında Humus müftüsü es-Seyyid Ömer Atâullah tarafından yazılan eserin yazılma amacı, bölgeye yeni atanan Şam valisinin halkla iletişim kurmasını kolaylaştırmaktır. Bu amaca uygun olarak diyaloglar, kelime listeleri, örnek metinler içeren kitapta fasîh Arapça ile halk Arapçası arasında bir dil kullanılmıştır. Bu yönüyle eser dönemin Suriye’sinde konuşulan Arapçaya ışık tutmaktadır. Metnin Türkçesi de yazıldığı yörenin dil yapısını yansıtan bazı özelliklere sahiptir. Bu çalışmada Tercemetu’l-ʿAtâʾiyye metni Osmanlı’da Arapça öğretiminin ve Arap ve Türk diyalektlerinin tarihine dair bilgimize katkı sağlayabilecek yönlerine dair bir incelemeyle birlikte okuyucuya sunulmaktadır.