Temâşâ-yı Celâl-i Hudâ: Yozgat ve Kırşehir Seyahatnamesi

Yozgatlı Yûsuf Ziyâ Bey, küçük yaşta kaybettiği oğlu Mehmed Âsım’ın hatırasını yaşatmak amacıyla kaleme aldığı Temâşâ-yı Celâl-i Hudâ’da mersiye, hatıra ve seyahat türlerini özgün bir terkiple bir araya getirmiştir. Eserde, 1886’da yazarın oğlu ile birlikte gittiği Emirci Sultan Dergâhı, Ahi Evran Zaviyesi, Âşık Paşa Türbesi ve Hacı Bektaş-ı Velî Külliyesi ziyaretleri anlatılmaktadır. Temâşâ-yı Celâl-i Hudâ, bir babanın evladına duyduğu derin muhabbetten doğan içli bir metin olmanın ötesinde; XIX. yüzyıl Anadolu’sunun sosyal, kültürel ve edebî dünyasını gözler önüne seren çok katmanlı bir eserdir.

Mensur ağırlıklı olmakla birlikte farklı şairlere ait manzumeleri de ihtiva eden eser, klasik edebî geleneğin izlerini taşımaktadır. Aruzla yazılmış şiirler, tarih manzumeleri ve samimi diyaloglar; metne hem estetik hem de duygusal bir derinlik kazandırmıştır. Evladını küçük yaşta kaybetmiş bir babanın içli feryatlarının derin bir tevekkülle harmanlandığı eserde, Yozgat, Kırşehir ve havalisine dair zengin tasvirler; dönemin sosyal hayatına ve kültürel dokusuna ışık tutan mühim bilgiler bulunmaktadır. Eser, XIX. yüzyıl Anadolu kültür tarihiyle ilgilenen araştırmacılar ve Osmanlı dönemi hatırat, seyahat yazılarına alaka duyan okuyucular için önemli bir kaynak niteliğindedir.