^{Rodoplar’da Suyla Korunan Tarih ve Töreli Edebiyât}Bulgaristan-Kırcaali Bulutlar (Mıglene) Şâhideleri

“En fakir bir millet, en çorak bir toprak olan vatanını, en zengin, münbit ve güzel bir toprakla mübâdele edemez. Çünkü insan ve vatan yekvücutturlar. Bu nazariyeye tabâen Türk vatanı Türk milletinin vücûdudur. Siyâsi sebepler yüzünden vatanın inkısâma uğramış parçaları inkısâm iztıraplarını dâimâ hisseder. Hulâsa bu telâkkiye göre Türk vatanı doğrudan doğruya cedlerimizin yattığı harâbelerimizin olduğu, çiftçilerimizin sürdüğü toprakdır.”

-Yahya Kemal Beyatlı

“(Mezarlıkların) şimdi ve gelecekte meydana gelebilecek her türlü saldırıdan korunması husûsunda ciddî ve gerekli tedbirlerin alınması, görevli olanların çalışmalarından beklenir. Çünkü bir milletin medeniyetini (uygarlığını), varlığını gösteren şeyin, o memleketin mezarlıklarının düzenli olduğu husûsu, açıklamaya bile gerek kalmayacak kadar apaçıktır.”

-Sâlih Âsım Bey

Gerek mezar taşı kitâbesinin değişik bölümlerinde bağımsız bir şekilde yer alan ifadelerde, gerekse birçok kitâbede manzum şekilde düzenlenmiş ifâdelerde ‘lâlettayin-gelişigüzel’ sözlerden kaçınılmıştır. Bunda, ‘Allah güzeldir güzeli (güzelliği) sever.’ hadîs-i şerîfinde de karşımıza çıkan ve Türk-İslâm medeniyetinde bütün İslâmî amel ve sanatlara sirayet eden bir ‘güzellik’ hassâsiyetini bütün yönleriyle görmek mümkündür. Bu cümleden olarak, ömrü boyunca Allah rızası için ‘güzel bakmaya, güzel yaşamaya’ teşvik edilen insanın, mezar taşında yer alan ve birçoğu ‘Allah’tan mağfiret, kuldan duâ isteyen ifadelerin de güzel görünmesi hassasiyetinin mevcut olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Ayrıca şâhideler; bu dünyada “gaflet”te ve “hüsran”da olan insana “Hüve’l-hallâkü’l-bâkî”yi ve “Müheymin-Hâfız-Rakîb” güzel ismimlerini asırlar boyunca hatırlatma remzi olma vazifeleriyle de “Töreli edebiyâtın temel taşları”tanımlamasını hak ederler.